Văn chương đối với tôi là gì?

Lúc đầu đã định chọn một chủ đề khác, nhưng khi đọc được tin Luis Sepúlveda qua đời, quá bất ngờ và bàng hoàng, tôi thần người ngồi nghĩ miên man về sự mong manh của số phận con người, về sự gần gũi của cái chết, và về những ý nghĩa hiện sinh của con người mình.

Rất rất lâu về trước, chẳng biết từ bao giờ, quãng đời trưởng thành của tôi gắn liền với những khắc khoải đi tìm câu trả lời cho ý nghĩa sự tồn tại của mình. Tôi bị giằng co giữa hai thế giới, hiện thực và siêu việt. Tôi sống trong hiện thực, bị hiện thực va đập và xô đẩy, và trưởng thành với hiện thực trong những xô đẩy ấy. Nhưng phần nào đó trong tôi luôn cựa quậy, rục rịch, đòi hỏi được thoát ra khỏi cái mà tôi luôn biết và luôn thấy.

Phần nào đó trong tôi luôn biết rằng có một điều gì đó siêu việt hơn mình tồn tại trong chính con người mình, cái lớn lao hơn cả cái “tôi”, hơn cả bản ngã, hơn cả chính tôi. Sự đòi hỏi được bung thoát ra ngày càng lớn, còn tôi thì càng ngày càng rơi vào một cái hố sâu đen ngòm không biết đâu là đường thoát. Tôi cứ rơi, rơi mãi.

Tôi vừa tồn tại trong hiện thực nhưng lại vừa khát khao sống trong cõi siêu việt không nắm bắt được, không định nghĩa được đó của mình. Toàn bộ tâm trí và linh hồn tôi biết rằng đó chính là cái mà từng cá thể trong nhân loại này vẫn hằng tìm kiếm kể từ thuở sơ khai của loài người – ý nghĩa.

Nhưng nhân loại, quá ngu muội hay quá phức tạp, chưa bao giờ có thể chạm đến nó, chứ đừng nói là hiểu được nó, nghe, nhìn, ngửi, nếm, cảm nhận được nó. Và nó trở thành một thứ ẩn ức nằm mãi trong tâm trí của loài người, chìm sâu trong tiềm thức và may mắn thì có thể tìm thấy qua những giấc mơ. Mà không phải ai cũng có thể mơ.

12 tuổi tôi bắt đầu viết, sau chục năm đọc đủ mọi thứ trên trời dưới biển, tôi rốt cuộc cũng viết. Viết như một sự đòi hỏi. Viết là một sự đòi hỏi. Đòi hỏi thỏa mãn khát khao được vượt thoát ra khỏi bản dạng hiện tại của chính mình. Tôi viết như điên và kể từ đó thể không ngừng viết. Trong mỗi một trang viết của mình, tôi và những ngôn từ thoát ra từ thân thể không phải là hai cá thể xa lạ, độc lập, mà là hai nửa của cùng một cá thể hoàn thiện. Nó là tôi, tôi là nó.

Trong hoạt động viết đó, tôi tìm thấy hơi thở của chính mình, học được cách lắng nghe từng hơi thở đó, trò chuyện với nó, thấu hiểu nó. Trong tất cả những trang viết của tôi, dù là viết về cái gì, dù là truyện hay tản mạn, dù là ghi chép hay phân tích, tôi chưa bao giờ đặt bản thân mình ngoài những gì được mình viết ra.

Mỗi một lần viết với tôi đều giống như một lần lột xác, mà ở đó, sau mỗi lần rút hết gan ruột và rút cạn đến từng giọt của linh hồn mình, tôi lại biến thành một người khác. Dấu chấm cuối cùng trên mỗi trang viết của mình là dấu chấm cho con người mình đã xé toạc ra cho những câu từ trong đó, là dấu chấm hết cho một đoạn đời của một con người.

Ngôn từ với tôi vừa là kẻ thù đã đánh thức những đau đớn sâu thăm thẳm của mình, lôi ra những ẩn ức xấu xí trong phần con và hả hê trêu cợt phần người, lại vừa là thần thánh mang đến sự thỏa mãn lớn nhất khi được sống trọn vẹn trong mỗi giây phút mình còn đang thở, khi được thành thực đối diện với bản thân mình mộc mạc nhất, bản thân mình duy nhất, bản thân mình là chính bản thân mình. Ngôn từ đưa tôi trải qua mọi thái cực cảm xúc trong đời sống, vừa dịu dàng vừa giận dữ, vừa oán hận vừa yêu thương, vừa hờ hững, thờ ơ, vừa nhiệt thành, hăng hái.

Trong những năm tháng viết và chỉ viết như thế, tôi đưa mình vào trong một cõi riêng bình yên của mình mà không cần và không thèm đoái hoài gì đến giông bão ngoài cửa. Nhưng hiện thực vẫn là nơi ta tồn tại, làm sao có thể thoái lui khỏi nó mãi. Đến một ngày, tôi bừng tỉnh khỏi sự rơi tự do và hoảng hốt thấy mình đang ở trong hố sâu đen ngòm, không có lấy một chút ánh sáng nào, không có lấy một chút dấu hiệu nào để biết mình đang ở đoạn nào của cái hố rồi.

Tôi vùng vẫy điên dại trong sự hoang mang, sợ hãi, trong ngàn triệu câu hỏi ngập tràn tâm trí, từ những câu hỏi hết sức con người như "Tôi đang ở đâu? Tôi đã chết chưa? Làm sao để thoát ra khỏi đây?" cho đến những câu hỏi chẳng đầu chẳng cuối về lịch sử, con người, tính hiện sinh, khoa học, văn hóa,v.v. về mọi thứ. Mọi thứ tôi từng biết và từng nhớ nhảy xổ vào tôi như một đám kền kền háu đói, trực chờ từ lâu để nuốt chửng lấy con mồi của mình, chặn đứng mọi khát vọng sống của nó.

Nhưng trong chính cái khoảng khắc hoang mang rối bời giữa lằn ranh của khát vọng sống và sự chết từ bên trong đó, tâm trí tôi chợt vang lên một câu hỏi "Mày đã viết gì?...Mày đã viết những gì?" Ban đầu chỉ là những tiếng thầm thì xa xôi, văng vẳng từ một cõi nào đó mà tôi không nắm bắt được. Rồi nó lớn dần, lớn dần, lớn đến thành một tiếng thét rền, vang, to, và rõ ràng đủ để khiến tôi tỉnh giấc, mở choàng mắt khỏi sự lạc lối trong tiềm thức mình.

Và tôi nhìn thấy nguồn sáng, chỉ một đốm nho nhỏ nhưng tôi biết thế là đủ cho một hy vọng. Tôi chới với, cố ngoi lên, cảm giác y như hồi Lớp 2 bị ngã trong nhà bóng của công viên suýt chết ngạt, nhưng dù có thế nào thì tôi vẫn phải vươn lên, còn hơn là chết ngạt, tôi phải đến với nguồn sáng đó. Dù là bò lên, cũng phải lên đến nơi đó. Bởi vì giờ tôi đã biết tại sao mình lại tồn tại, sứ mệnh mà vũ trụ đã giao phó cho mình trước khi đến với thế giới này.

Hóa ra trong những đau khổ đầy tính hiện sinh đó, tôi đã luôn biết được câu trả lời cho “ý nghĩa”, nhưng để nghe được câu trả lời ấy, tôi phải trải qua khảo nghiệm đầy sợ hãi và hoang mang của tiềm thức trước.